دووباره پێداگری له‌سه‌ر بڕیارنامەی مافەکانی پەنابەران بەبۆنەی ڕۆژی جیهانی پەنابەرانەوە
usr_web171_1
حوزه‌یران 17, 2019
ماڵه‌وه
727 Views
٢٠ی حوزەیزان ڕۆژی جیهانی پەنابەرانە که له‌لایه‌ن ڕێکخراوه‌کانی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانەوە لەساڵی 1951ەوە به فه‌رمی ناسێنراوه ، ئەمساڵ ڕۆژی جیهانی پەنابەران لە هەلومەرجێکدا بەڕێوە دەچێت کە هەموو دنیا شاهیدن کە جەنگ و نائارامی و فەزای میلیتاریزم و تیرۆریزم و ڕاسیزم و هەڵکشانی نەتەوەپەرستی و فەناتیزمی دینی و سەرکوت و ئیستیبداد و هەڵاواردن و کاولکاری و بێکاری و هەژاری و بێ خانەولانەیی..، به‌شێکی زۆر له دانیشتوانی هه‌ندێك له وڵاتانی دنیای ناچار به کۆچکردن و ئاواره‌بوون کردووه. دەوڵەت و هیزه ئیمپریالیستیەکان لە کێشەمەکیش و مونافەسەیەکی گەورەدان لەپیناو دووباره دابه‌شکردنه‌وه‌ی دنیا و به‌ده‌ستهێنانی ناوچه‌ی نفوزیان و بۆ ئه‌مه‌ش ئامادەن بەشەرییه‌ت بخەنە بەردەم شەڕی ئەتۆمی و کوشتار و نابوتکردنی سیمای شارستانی ئەم سەردەمە.
لە ئێستادا کە ٦٨ساڵ بەسەر بڕیارنامەی مافەکانی پەنابەراندا تێپەڕدەبێت، بەڵام هەموو ئەودەوڵەتانەی کە ئیمزاکەرانی ئەم بڕیارنامەیە بوون نەك پاشەکشەیانکردوە، بەڵکو مەسەلەی پێدانی مافی پەنابەرییان تەواو کردووە و مەسەله‌ی پەنابەرییان گرێداوەتەوە بە مەسەلەی ئەمنیه‌تی کۆمەڵگاکانیان، هاوکات توندکردنەوە و داخستنی سنوره‌کان و چاونووقاندن له‌ئاست تراژیدیای مه‌رگی به‌کۆمه‌ڵی په‌نابه‌ران و لێگرتنه‌وه‌ی خزمەتگوزارییەکان و زیندانیکردن و جیاکردنەوەی مناڵان لە دایك و باوکیان تا ڕاگرتنی ساڵانێکی زۆر له‌که‌مپی په‌نابه‌ری و ئایزۆلەکردنی ئاوارەکان کە چەندین حاڵەتی خۆکوشتن و نەخۆشی دەروونی و سەرهەڵدانی دیاردەی بەشودانی پێشوەختی مناڵان و بێمافی و توندوتیژی بەرامبەر بەژنان وە گرتن و دیپۆرتکردنەوەی زۆره ملێ لەچوارچێوەی ڕێكکەوتن لەگەڵ ئەو حکومەتانەی کە پەنابەران لێوەی هەڵدێن، لێکەوتۆتەوە.
لەناوخۆی وڵاتەکانیشیاندا گەر لەژێر گوشارێکی جیهانیدا بەناچاری مافی پەنابەرییان دابێت، ئەوا نەك باڵی ڕاستی حکومەتەکانی ئەوروپا هەوڵی ئەوەیانداوە قەیرانە ئابووریەکانیان لەسەری هەڵهاتواندا بشکێننەوە، بەڵکو پەیڕەویکردن لە سیاسەتی جیاکاری و ئایزۆلەکردن و ڕاگرتن لە حاشیەی ئەو کۆمەڵگایانە هاوکات زەمینەی سازداوە بۆ گەشەی ڕاسیزم و چونەسەرەوەی پێگەی ئەحزابی ئه‌وپه‌ڕی ڕاست و کەشێکیان پێکهێناوه بۆ ڕقهەڵگرتن و هاندانی توندوتیژی مەزهەبی و نەتەوەپەرستی و بوژاندنه‌وه‌ی بیروڕای کۆنه‌په‌رستانه‌ی ئاینی جیاجیایان کردۆتە مەترسییەك بۆسەر کۆمەڵگاکانی ئەوروپا. ئەم دەسەڵات و حکومەتانە بەهەر بیانوویەك بێت کەوتوونەتە لێسەندنەوەی دەستکەوتەکانی چینی کرێکاری ئەم وڵاتانە وهێرش بۆ سەرمافە مەدەنییەکان، کەمکردنەوەی خزمەتگوزاریه کۆمەڵایەتیەکان و داسەپاندنی هەلومەرجی کاری سەخت و زەمینە سازکردن بۆ جێبەجێکردنی بەرنامەی سیاسەتی ئابووری ڕاستڕەوه‌کان و نیولیبراڵه‌کان، لەپه‌نایدا سیاسەتی دژی پەنابەری دەبەنە پێشەوە و مافەکانى پەنابەران بەرتەسك دەکەنەوە.
ڕووداوه‌کانی دونیای ئه‌مڕۆ وجه‌نگ له‌سوریا و یه‌مه‌ن و لیبیا وعێراق ومیلیتاریزمێك که ئه‌مریکا له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست به‌ڕێیخستووه و له‌م دواییانه‌دا به‌بیانووی ململانێ له‌گه‌ڵ ئێراندا زیادیکردووه و به‌م بۆنه‌یه‌وه نائارامیه‌ك که‌ته‌واوی دنیای گرتۆته‌وه، که‌به‌هۆیه‌وه شه‌پۆله‌کانی په‌نابه‌ری به‌رهه‌مهێناوه، به‌ڕۆشنی نیشانی ده‌دات که مه‌سه‌له‌ی په‌نابه‌ری ڕاسته‌وخۆ به‌رهه‌می کارکرد و سیاسه‌ته شه‌ڕخوازه‌کانی ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپا و ئه‌مریکایه و هه‌رخۆشیان ئه‌م ناسنامه دژی ئینسانیه‌ی که‌پێی ده‌ڵێن “په‌نابه‌ر” به‌سه‌ر هاوڵاتیانی هه‌ڵهاتوو له جه‌نگ و نائارامیدا دایانسه‌پاندووه، له‌کاتێکدا دنیای شارستانی شایانی ئه‌م ناسنامه دروستکراوانه نیه، مه‌گه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی سه‌رمایه‌داران و ده‌وڵه‌ته‌کانی بیخوازێ …
هەربۆیە خەبات و تێکۆشان بۆ دنیایەك کە مافی ئیقامەت و نیشتەجێ بوون و ژیانکردن و بەهرەمەندبوون لە بارودۆخێکی ئارام بۆ هەر ئینسانێك کە لەدەست سەرکوت و جەنگ و برسێتی هەڵهاتووە، بۆتە خەباتێکى ڕەوا و هەقخوازانە و ئەرکی سەرشانی هەر ئینسانێکی ئازادیخواز و ئینساندۆستە لەسەرتاسەری دنیا.
فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی لە ڕۆژی جیهانی پەنابەراندا جارێکیتر بڕیارنامەی مافەکانی پەنابەران کە لە کۆنگرەی فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی لە وڵاتی سوید له ئۆگۆستی ٢٠٠٧دا دەنگیپێدا لەم هەلومەرجەی ئێستادا دەهێنێتەوە تا وەك بەڵگەنامەیەکی گرنگ لەپێناو داکۆکیکردن لە مافەکانی پەنابەران و بەهێزکردنی خەبات بۆ دابینکردنی ئازادی و مافی هاوڵاتی یەکسانی ئینسانی و لەپێناو ئازادی بێ قەیدو شەرتی هەڵبژاردنی شوێنی ژیان و ئازادی سەفەرکردن و هاتووچۆ و پاراستنی شوێنی ژیان، ئازادی هەڵبژاردنی کار، هەڵگرتنی سنوری دەستکرد بۆ ئینسانەکان و زامنکردنی بەهرەمەند بوونى هەر کەسێك لەژیانێکی ئارام و ئاسودە و خۆشگوزەران لەڕیزی پێشەوەی بەرگری لە بەها ئینسانییەکان و بەرگری لە مافەکانی پەنابەران هەنگاو دەنێت.
داواکارین لەگەڵمان بن بۆپشتیوانی و جێبەجێکردنی ئەم ئەرکانە وەك ڕێگاچارە و بەدیلی ئێمە بۆ چارەسەرى کێشەی پەنابەری چاو لێبکەن.
پەنابەر:
هەر کەسێك کە لەژێر گوشاری سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و پێشێلی مافەکانی ئینسان لە سەرکوت، جەنگ، پێشێلی مافەکانی ئینسانی، چەوساندنەوە، جنسی، نائارامی، هەڕەشەی دینی و ناسیونالیستی بۆتەوە لەلایەن هەر ڕێکخراو و گروپێکی دینی و قەومی و عەشیرەتی دەوڵەتی و غەیرە دەوڵەتییەوە و پەنا بۆ ژیانێکی ئامن و ئارامتر و هانا بۆ وڵاتێکی تر دەبات بێ قەیدو شەرت پێویستە مافی نیشەجێبوون ومافی پەنابەری بۆ بەڕەسمی بناسرێت.
داواکارییه ئینسانیەکان:
-
هیچ دەوڵەتێك مافی داخستنی سنورەکانی خۆی نیە بەڕووی پەنابەراندا.
-
هەرکەسێك بەدەلیلی نەژادی، جنسی، دینی، سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری لەشوێنی ژیانی خۆی ڕووبەڕووی ئازار و ئەزیەت و توندوتیژى و تەوهین و سوکایەتی دەبێتەوە، وەیا ڕووبەڕووی پێشێلکاری مافی مرۆڤ دەبێتەوە لەلایەن دەوڵەتەکان وە یان گروپە غەیرە دەوڵەتییەکان دەبێ مافی پەنابەری پێ بدرێت.
-
منداڵان کە بەهەر دەلیلێك لەگەڵ دایك و باوکی خۆیاندا بەتەنها لە وڵاتانی خۆیان هەڵدێن، دەبێت دەستبەجێ مافی پەنابەرییان پێبدرێت. بەهرەمەند کردنی پەنابەران و بەتایبەتی لاوانی خوار 18 ساڵ لە ئیمکاناتی ژیان و فێربوون، دەرمان، وەرزش و سەرگەرمی ئاسایی لە وڵاتی پەیوەندیدار نابێت ببەسترێتەوە بە قبوڵکردنی مافی پەنابەرییەوە.
4 . ژنانێك کە لە وڵاتی خۆیاندا بەپشتیوانی یاسای ڕەسمی، سوننەت و دابونەریتی دواکەوتووانە و کۆنەپەرستانە، یان بەهۆی توندوتیژی دارودەستە و گروپی دژه ژنەوە ڕووبەڕووی خشوونەت و ئازاری فیزیکی، ڕۆحی و فەرهەنگی ناموسپەرستی دەبنەوە، دەبێ مافی پەنابەرییان بۆ بەڕەسمیەت بناسرێت.
5 . لە وڵاتانێك کە “خزمەتى” سەربازى تێیدا ئیجبارییە و هەڵهاتن لێى، ڕووبەڕووى سزاى یاسایى، وەك زیندانیکردن و بێبەش کردن لە کارى دەوڵەت دەبێتەوە، ئەو کەسانەى کە مل بە “خزمەتى سەربازیی ئیجبارى” نادەن و ڕوودەکەنە وڵاتانى تر دەبێ لە مافى پەنابەرى بەهرەمەند بن.
6 . کارى پێچەوانە بەیاساى وڵاتان، کە خەسڵەتى چەوسێنەرانەى، دینى و کۆنەپەرستانەیان هەیە و ئازاردانى ژن و منداڵ بەرهەمدێنێ بەسەرپێچیکردن ناژمێردرێن. هەڵسوڕانى سیاسى و فەرهەنگى و سنفى لە سایەى هیچ بارودۆخێکدا نابێ وەك تاوان لە قەڵەم بدرێت. لە هەموو حاڵەتەکاندا دەبێت مافى نێونەتەوەیى ئینسان کە لە هەموو وڵاتانى ئەوروپاى غەربیدا هەیە لە بەر چاو بگیرێت.
7 . کەسانێك کە ژیانى تایبەتى سیاسییان لە دەرەوەى وڵات، شوێنى لە دایکبوونیان پێچەوانەى یاساى ئەو وڵاتەیە کە لێوەى هه‌ڵهاتووە، بە هەمان هۆ ئەگەر بگەڕێندرێنەوە بۆ وڵاتێك کە لێوەى هاتوون مەترسى دەستگیرکردن و زیندانکردنیان لەسەر بێت، ئەوە ئەو کەسە دەبێت لە مافى پەنابەرى بەهرەمەند بێت.
8 . تاوانبارانى شەڕ، سەرانى وڵات و کەسانێك کە تاوان و ئینسان كوژییان کردووە، تا کاتێك کە لەو وڵاتەى کە لێی هەڵهاتوون سزاى ئیعدام و ئەشکەنجە هەبێت، نابێت بۆ ئەو وڵاتانە دیپۆرت بکرێنەوە. بەڵام دەبێت بە معیارى حقوقى وڵاتێك کە ئەو سزایانە تێیدا هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه دادگایی بکرێن و سزا بدرێن.
9 . هەموو ژنان، کچان، منداڵانى خوار 18 ساڵ کە لە وڵاتانى سەرکوتگەر و ئیسلامزاوە هەڵهاتوون و ڕوویان لە وڵاتانێکی تر کردووە، دەبێ مافى پەنابەرێتییان بەڕەسمى بۆ بناسرێ.
10 . نەبوونى مەدارك و بەڵگەنامە و ناسنامە، یا تەنانەت سود وەرگرتن لە بەڵگەنامەى دروستکراوى نایاسایى لەلایەن پەنابەرانەوە تاوان نیە و نابێت کاریگەریى خراپى لەسەر بە ڕەسمییەت ناسینى مافى پەنابەرى ئەو هەبێت. بوونى پاسپۆرت و دەرباز بوونى یاسایى نابێت ڕێگر بێت لە بەردەم بە دەستهێنانى مافى پەنابەریدا.
11 . هەر پەنابەرێك مافى هەیە لە وڵاتێکدا کە داواى مافى پەنابەرى دەکات، لێکۆڵینەوە لەسەر فایلەکەى بکرێت، دەربازبوون بەنێو وڵاتانی تردا نابێت ڕێگر بێت لە بەردەم داواکاریی مافى پەنابەرى و لەو وڵاتەدا ببێتە پەنابەر، هەڵبژاردنى شار و شوێنى ژیان مافى ئینسانیى هەموو پەنابەرانە و نابێت پێشێل بکرێت.
12 . هەر پەنابەرێك مافى هەیە کە بەشێوەیەکی یەکسان لە عەدلانەترین پرۆسەى پەنابەرى بەهرەمەند بێت. هەر پەنابەرێك دەبێت لە خزمەتگوزارى خۆڕایى حقوقى بەهەرەمەند بێت ، وەك محامی، وەرگێڕ، ڕێنمایى لەبارەى پرۆسەى پەنابەرییەوە، بەهرەمەند بوون لە مافی کۆمەڵایەتى و ریفاهى باو لە کۆمەڵگا لە چەشنى مافى کارکردن، مافى خوێندن، هەروەها بیمەى بێکارى، بیمەى دەرمانى بەشیکە لە مافە ئاساییەکانى هەر پەنابەرێك.
13 . هیچ پەنابەرێك بە خاترى پەنابەر بوون یا ڕووکردنە هەر وڵاتێك، بە بێ بەڵگەنامە، نابێت دادگایی و زیندان بکرێت، ئەگەر پەنابەرێك لە وڵاتێکدا کە داواى پەنابەرى دەکات، تاوانێك بکات دەبێت فایلەکەى بە پێی یاساکانى ئەو وڵاتە لێکۆڵینەوەى لە سەر بکرێت.
14 . هەموو پەنابەران مافى ڕاکێشانى خێزان ومناڵیان هەیە.
15 . زیندانیانى سیاسى پێشتر و کەسانێك کە ئەشکەنجە دراون، دەبێت وەك پەنابەر وەرگیرێن، ئەم کەسانە بەدانى نامەى پشتیوانی لەلایەن ڕێکخراوەیەك یا حزبێکى سیاسى ئۆپۆزسیۆنەوە بەسە بۆئەوەى داواى مافى پەنابەرییان بۆ بە ڕەسمیەت بناسرێ.
16 . ئازادى بەیان، کۆبوونەوە و ڕێکخراوبوون، هەڵسوڕانى سیاسى و کۆمەڵایەتى بۆ هەموو پەنابەران دەبێت بەهەمان پێوانەى هاوڵاتیانی ترى ئەو وڵاتە بۆپەنابەران بەڕەسمى بناسرێت. دەوڵەتەکان بەرپرسن لە دابینکردنى ئاسایش بۆ ئەم هەڵسووڕاوانە لە هەرجۆرە هێرشێکى تیرۆریستى یا ڕاسیستى.
17 . هەرجۆرە تەبلیغاتێکى ڕاسیستى و نەژادپەرستانە بەدەر لە دەوڵەتى و نادەوڵەتى دژ بە پەنابەران دەبێت قەدەغە بکرێت.
18 . دابینکردنى ئیمکاناتى پێویست بەشێوەیەکى سیستەماتیك و پلانداڕێژراو، بەمەبەستى جێکەوتنى هەرچى زووترى پەنابەران لەنێو کۆمەڵگاى پەنابەروەرگردا، و هەروەها بەهرەمەندى پەنابەران لەهەموو مافێکى فەردى و کۆمەڵایەتى وەك هاوڵاتییەکى ئەو وڵاتە دەبێت لە دەستورکارى وڵاتانى پەیوەندیداردا قەرار بدرێت. هیچ پەنابەرێك نابێت بەپێى میلیەت و فەرهەنگ و دین لەژێر ناوى نسبییەتى فەرهەنگیدا لە کۆمەڵگا و فەرهەنگى پێشڕەو جیابکرێتەوە. قەدەغەکردنى بەکارهێنانى سیاسەتى نسبییەتى فەرهەنگى نسبەت بە پەنابەران لە کۆمەڵگاى پەنابەروەرگردا.
-
داخستنی دەستبەجێی هەموو بنکەکانی دەستبەسەرکردنی پەنابەران لەئەوروپا و شۆێنەکانیتر.
-
ئاسایش و داوەری کۆمەڵایەتی بێجیاوازی وەك ئەندامی مافی یەکسانی کۆمەڵگا بۆ هەموان.
-
هەموو ئینسانێك مافی خۆیەتی لەهەموو پێداویستیەکی کۆمەڵگای ئەمڕۆ بەهرەمەند بێت بێجیاوازی، وەك پێداویستی پزیشکی، دەرمان، مافی خۆیندن و فێربوونی زمان،مافی داهێنەرانەی فکری و عەمەلی خۆی پەرەپێبدات .
-
هەموو کەسێك ئازادە لەهەڵبژاردنی جلوبەرگ پۆشین ،هەر جۆره گوشار و فشارێکی ڕەسمی وەغەیرە ڕەسمی بۆ جلوبەرگ پۆشین قەدەغەیە.
-
بوونی مەزهەب یان نەبوونی بێ قەید و شەرت ئازادە، هەرجۆرە فشارێکی ئیجباری فیزیکی لەپێناو قبوڵکردنی مەزهەب قەدەغەیە، هەڵبژاردنی مەزهەب ئەمری گەورەساڵانە ،هەر فشارێك بۆ مندالان و لاوانی خوارتەمەن 16 ساڵ قەدەغەیە، خوێندنی دەرسی مەزهەبی قه‌ده‌غه‌یه، کۆمەكکردن بەهەر دەزگایەکی دینی لەلایەن دەوڵەتەوە لەژێرناوی فرە فەرهەنگیدا قەدەغەیە.
-
مافی وەرگرتنەوەی هاوڵاتی (ستیزن) لەهەر پەنابەرێك لەژیر هەر ناو و ئەنجامدانی تاوانێك قەده‌غەیە، بەکارهێنانی یاسا بەشێوەیەکی یەکسان بۆ هاوڵاتیان لەکۆمەڵگادا.
-
سەلامەتی و مافی ژیان و پاراستنی جەستەیی و ژیانی تایبەتی کەسەکان لە هەرجۆرە هەڕەشە و پێشێلکارییەکی نەژادپەرستانە، قەدەغەکردنی هەرجۆرە تەبلیغاتێکی ڕاسیستی (نەژاد پەرستانە) و جیاکاری نێوان ئینسانەکان بەرامبەر بە پەنابەران.
فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی بڕوای تەواوی بەخەبات بۆ بەسەرئەنجام گەیاندنی بەندەکانی ئەم بڕیارنامەیە هه‌یه و هاوکات به جێبەجێکردنی، تەنها پەنابەرانی کورد و عێراقی لێی بەهرمەند نابێت، بەڵکو تەواوی بەندەکانی ئەم بڕیارنامەیە خواست و داواکاری ئینسانی هەر ئێستای سەرجەم پەنابەرانە لە هەر شوێنێك بن. دڵنیاین تەنها نین، خەڵکی ئازادیخواز و یەکێتیه کرێکاری و ڕێکخراوە پەنابەری و ئینسانییەکان تا دەگات بەڕێکخراوەکانی وەك مافی مرۆڤ و لێبوردنی نێودەوڵەتی دەتوانن پشتیوان بن و بەرگری و داکۆکی لەم بڕیارنامەیە بکەن لەپێناو ئایندەیەکی ئینسانی و ڕێزگرتن لە بەها ئینسانییەکان.
فیدراسیۆنی سه‌راسه‌ری په‌نابه‌رانی عێراقی
١٩/٦/٢٠١٩
IFIR-Ku فیدراسیۆنی سەراسەری پەنابەرانی عێراقی
